ရခိုင္
”ကြ်န္းတြင္ဇမၺဴ လူတြင္ရခိုင္၊
ၾကိဳင္ဘိသတင္း၊ ကင္းဘိအၿပစ္၊
ခ်စ္သည့္အမ်ိဳး၊ ၾကိဳးသည့္လံု႔လ၊
ၿမတ္စာဂနန္႔၊
ႏွစ္ဝနတ္လူ၊ ခ်စ္ၾကည္ၿဖဴသည္၊
နိဗၺဴ ဆုေတာင္း ၿပည့္အံ့တည္း။“
(ဗုဒၶဝင္အလကၤာ)

ေၿမာက္ဦးေခတ္ ေ႐ႊေရာင္လႊမ္းေသာ သိရီသူရိယ စႏၵမဟာ ဓမၼရာဇာ မင္းဗာဘုရင္

ကမၻာအစ မဟာသမတမင္း၏သားေတာ္သမုတၱိေဒ၀ မင္းမွစျပီး ဓမၼ၀တၱိ-ရမၼပူရျမိဳ ့ကို ဖန္ဆင္းသည္။ထိုမွတဆင့္ ဒြါရကတိုင္း ဒြါရာ၀တီျမ့ိဳေတာ္ၾကီးကို ၀ါသုေဒ၀ ဗလေဒ၀ အစရွိေသာ ဒႆပါတိက ညီေနာင္တကိ်တ္တို ့ကဆက္ခံစိုးစံေလသည္။

ယင္းမွသည္ ဓည၀တီ၊ ေမဃ၀တီ၊ေ၀သာလီျမိဳ့တို ့၌သူရိယမင္းဆက္၊စျႏၵားမင္းဆက္တို႔ဆက္ခံစိုးမိုးသည္။

ထိုေနာက္မွေ၀သာလီေက်ာက္ေလွကားျမိ့ဳေတာ္ ကံသံုးဆင့္ျမိ့ဳေတာ္၊နီလာပန္းေတာင္ျမိ့ဳ ေတာ္၊ေက်ာက္ပန္းေတာင္ျမိ့ဳေတာ္၊သပိတ္ေတာင္ျမိ့ဳေတာ္၊ပဥၥာျမိ့ဳေတာ္၊စမ ၻ၀က္ျမိဳ့ေတာ္၊

ျခိတ္ျမဳ့ိေတာ္၊ေနရဥၥရာေတာင္ငူျမိ့ဳေတာ္၊ ပရိန္ျမိ့ဳေတာ္၊ေလာင္းၾကက္ျမိ့ဳေတာ္၊ ေျမာက္ဦးျမိ့ဳေတာ္တုိ႔သည္ မင္းစဥ္မင္းဆက္၊ျမိ့ဳစဥ္ျမိ့ဳဆက္္ မင္းငယ္ေပါင္း ၂၉၈ ဆက္စုိးစံသည္ ့ျမိ့ဳရံ ျမိ့ဳငယ္ေပါင္း လက္၀ဲ ၉၉ ျမိ့ဳ၊လက္်ာ ၉၉ ျမိ့ဳတုိ႔ႏွင့္ အစဥ္ဆက္မပ်က္ စည္ကားခဲ့သည္။ တိုင္းျပည္အမည္မွာမဟာ၀ိဟိကရကၡပူရ ဓည၀တိျပည္ ျမိဳ့ကားေျမာက္ဦးျမိဳ့တည္း။ နန္ေတာ္ၾကီးအမည္မွာအာယုဇၥ်ာပူရ မဟာသုဒႆန ေျမာက္ဦးေရႊနန္းေတာ္ၾကီးေပတည္း။

ဤသုိ႔စည္ကားလာခဲ့ေသာ ေျမာက္ဦးရာဇဌာနီၾကီးကို မင္းဗာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဒြါရ၀တီ သံတြဲ ျမိဳ႔စား မင္းငယ္ဘ၀မွ ဘုရင္္မင္းးျမတ္ၾကီးဘ၀သုိ႔ ကူးေျပာင္းကာ ေျမာက္ဦးနန္းတာ္ၾကီးကုိ သိမ္းျမန္းစုိးစံေတာ္မူေလသည္။

မင္းဗာၾကီးနန္းတက္ၿပီး ၁၅၃၂ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ လဆန္းစခ်ိန္သို႔ေရာက္ေသာအခါ၊ ေဝသာလီေခတ္ဦးကပင္ ရခိုင္ပိုင္နက္ေၿမၿဖစ္ေသာ ဒကၠားႏွင့္ မူ႐ွိဒါဗဒ္(Mushidabad) ၿမိဳ႕မ်ားသို႔ တစတစဝင္ကာ အပိုင္စီးရန္ ၾကိဳးစားေနေသာ မဟာေမဒင္ကုလားလူမ်ဳိးအား ႏွိမ္ႏွင္းရသည့္အေၿခေပၚေပါက္လာၿခင္းေၾကာင့္၊ မင္းဗာၾကီးသည္ အလံုးအရင္းႏွင့္ခ်ီတက္ခဲ့ရသည္။ အခက္အခဲမ႐ွိဘဲေအာင္ၿမင္စြာ ႏွိွမ္ႏွင္းႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ယင္းအခ်ိန္ မဂိုဘုရင္ မူ႐ႈမာယြန္သည္ မူ႐ွိဒါဗဒ္ (Mushidabad) ၿမိဳ႕၏ေၿမာက္ပိုင္း မိုင္(၈၀)ခန္႔ကြာေဝးေသာ ဂါဝါၿပည္ငယ္ကို လက္ေအာက္ခံအၿဖစ္ၿဖင့္ သိမ္းပိုက္ကာ ယင္းမွာပင္႐ွိေနပါသည္။ ေဒလီနန္းတြင္း႐ႈပ္ေထြးေနၿခင္းေၾကာင့္ ႐ႈမာယြန္သည္ ေဒလီၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ခ်က္ခ်င္းမၿပန္ႏိုင္ေသးပါ။ ယင္းကဲ့သို႔ေသာအေၿခအေနမွာ ဂါဝါၿပည္ကိုသိမ္းပိုက္မည္ဆိုလွ်င္ အလြယ္တကူၿဖစ္ႏိုင္သည္ဟု မင္းဗာၾကီးသိ၏။ သို႔ေသာ္လည္းမင္းဗာၾကီးသည္ ကိုယ္ပိုင္နယ္ေၿမ ကိုလည္း မက်ဴးေက်ာ္ရ သူ႔ပိုင္နယ္ေၿမ ကိုလည္း မက်ဴးေက်ာ္မေစာ္ကားအပ္၊ မိမိအင္အားၾကီးသည္ဟူ၍ အင္အားနည္းေသာ တဖက္သားကို မတရားမဖိႏွိပ္အပ္၊ ရန္စ႐ွည္တတ္သည္ဟု မိန္႔ေတာ္မူၿပီးလွ်င္ ဂါဝါသို႔ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ၿခင္းမၿပဳခဲ့ပါ။

ထိုမွ်သာမဟုတ္ မင္းဗာၾကီးသည္ မဂိုဘုရင္မာယြန္ႏွင့္ တိုင္းၿပည္နယ္နိမိတ္ အပိုင္းအၿခားကိုသတ္မွတ္ကာ မဟာမိတ္ဖြဲ႔ခဲ့ပါသည္။ ဇေဘာက္သွ်ာ (Zabauk Shah) ဟူေသာဘဲြ႔သည္ မဂိုဘုရင္က မင္းဗာၾကီးအား မဟာမိတ္အၿဖစ္ၿဖင့္ ဆက္ကပ္ေသာဘြဲ႔ၿဖစ္ျပီး။ပန္စီ္(Pensi) သည္ မင္းဗာၾကီးႏွင့္လက္ဆက္ေသာ ႐ႈမာယြန္၏ သမီးေတာ္ၿဖစ္၏။ ပန္စီတယ္(Pensital) ဟူ၍ လည္းေခၚ၏။

ရခိုင္ရာဇဝင္ ၌ “ပဲသီတာ”မင္းသမီးဟုတြင္၏။

မင္းဗာၾကီးနန္းတက္၍ (၂)ႏွစ္ေၿမာက္ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၅၃၃ မွစ၍ မင္းဗာၾကီး၏ သားေတာ္မင္းခေမာင္း နတ္႐ြာလားသည့္ ၁၆၂၂ ခုႏွစ္ထိ၊ ႏွစ္ေပါင္း (၉၀)တိုင္ေအာင္ အဆက္မၿပတ္ဘဲ၊ ရခိုင္ႏွင့္ မဂိုမဟာမိတ္ၿဖစ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းေၾကာင့္ မင္းဖေလာင္းအား စီကင္ဒါလွ်ာ(Siecunda Shah)၊ မင္းရာဇာၾကီးအား ေဆာ္လိမ္လွ်ာ(Selimn Shah) မင္းခေမာင္းအား(Hussein Shah) ဟူေသာဘြဲ႔ကို မဂိုဘုရင္တို႔ မဟာမိတ္အေနႏွင့္ ေပးဆက္ၾကေၾကာင္းေတြ႔ရပါသည္။

ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၆၆၁ သို႔ မေရာက္မီေ႐ွ႕ပိုင္း၌ ၊ ရခိုင္ႏွင့္မဂိုတို႔ ဆက္ဆံေရးအေနအထားကိုၿပန္ၾကည့္လွ်င္ ေဒလီၿမိဳ႕နယ္၌ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၄၉၄ မွ ၁၅၀၀ အထိ၊ ထီးနန္းစိုက္ခဲ့ေသာ ဘာဘာ(Babur) သည္၊ မဂိုႏိုင္ငံကို ေ႐ွးဦးစြာတည္ေထာင္၍ ၊ ထိုမင္းလြန္ၿပီးေနာက္ သားေတာ္ၾကီး ႐ႈမာယြန္(Humayun) သည္ ခမည္းေတာ္၏ အ႐ိုက္အရာကို ၁၅၃၀ မွ ၁၅၅၆ အထိ၊ ထီးနန္းစိုးစံခဲ့ေၾကာင္း၊ ရခိုင္ၿပည္ ၌ ၁၅၃၁ မွ ၁၅၅၃ ခုအထိစိုးစံေသာ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းဗာၾကီးႏွင့္ မင္းၿပိဳင္ၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔ရပါသည္။

မင္းဗာဘုရင္ၾကီးတြင္မိန္ဖုရား ၉ ေယာက္ရွိခဲ့သည္ဟုသမိုင္းမွတ္တမ္းကဆိုသည္။

၁။မိဖုရားေခါင္ၾကိးဖြားမင္းေစာ(ေစာေကာက္မ(၀ါ)ေစာမင္းလွလည္းေခၚသည္)

ယင္းမိဖုရားတြင္သားၾကီးမင္းဒီဃာဖြားျမင္သည္။

၂။မိဖုရားေစာသွ်င္ေစာတြင္ ေဘာေတာ္ေထြးႏွင့္ေဘာေတာ္ေဆြဖြားျမင္သည္။

၃။မိဖုရားၾကီးစိုးမင္း

၄။ေျမာက္မိဖုရား(ျပည္ရွင္မင္းေခါင္ႏွမေတာ္ျဖစ္သည္)

၅။မိဖုရားေစာမ်ိဳစစ္တြင္သမီးေတာ္ေစာဘံုးလတ္ကိုဖြားျမင္သည္။

၆။မိဖုရားေစာဘုန္းထြဋ္တြင္သားသမီးမဖြားျမင္။

၇။မိဖုရားေစာမင္းလပ္တြင္သားသမီးမဖြားျမင္။

၈။မိဖုရားေစာသႏီ ၱတြင္သားေတာ္ခ်စ္ေႏွာင္(ေခၚ)မင္းဖေလာင္းႏွင့္ေစာသႏ ၱာကိုဖြားျမင္သည္
(ေစာသႏ ၱာငယ္နာမည္မွာေငြႏုျဖဴျဖစ္သည္ရခိုင့္သူရဲေကာင္းအမ်ိဳးသမီးတဦးျဖစ္သည္၊ ဗမာစစ္ဘုရင္တပင္ေရႊထီးႏွင့္ေယာက္ဖေတာ္ေက်ာ္ထင္အေနာ္ရထာေျမာက္ဦးေရႊနန္းေတာ္ကိုလာေရာက္
တုိက္ေသာအခါဖမ္းဆီးႏိုင္ေသာသူရဲေကာင္းရခိုင့္အမ်ိဳးသမီးျဖစ္သည္)

၉။မိဖုရားေစာမင္းထြီးတြင္မင္းရန္ေအာင္ႏွင့္မင္းမန္ၾကီး သားႏွစ္ေယာက္ဖြားျမင္သည္။

ရခိုင္ရာဇဝင္ ၌ “ပဲသီတာ”မင္းသမီးဟုတြင္၏။မဂိုဘုရင္ ႐ႈမာယြန္၏ သမီးေတာ္ၿဖစ္၏။ ပန္စီတယ္(Pensital) ဟူ၍ လည္းေခၚ၏။

ရခိုင့္အမ်ိဳးသားေရး ႏိုင္ႏိုင္

ကိုးကား။။ ဆရာၾကီးဦးေ႐ႊဇံ မွတ္တန္း။ဦးေမာင္ထြန္းေအာင္ ရခိုင့္သူရဲေကာင္းအမ်ိဳးသမိးမွတ္တန္းစာအုပ္

 ထ၀ရမဟုတ္ေကသံတေခ်ာင္း၏ဟန္ခ်က္နန္႔လွည္နီေရဂ်င္ကေလ႔ထာ၀ရမျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ထာ၀ရမဟုတ္ေကအုန္းလက္တိၾကားက်ီးငုက္သိုက္ကေလထာ၀ရမျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ထာ၀ရမဟုတ္ေကနိန္႔နန္႔ညၾကားကလူသား၏သက္ရူသံကေလ႔ထာ၀ရမျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ႏုစ္(၂၀၀)ေက်ာ္တိုင္ကြ်န္ျပဳခံေရအာရီယန္ကေလထာ၀ရမျဖစ္ႏိုင္ပါ။  ရဲမင္းေဘာ္..